Polskie tradycje: Wigilia

W polskiej tradycji Wigilia Bożego Narodzenia zajmuje szczególne miejsce. Jest to czas rodzinnych spotkań, tradycyjnych potraw i radosnego oczekiwania. Jest to dzień niezwykły, związany z dawnymi obchodami świąt solarnych, odbywających się na cześć bóstw słońca i światła i przesycony ludowymi zwyczajami. 

W Wigilię szczególną opieką otaczano zwierzęta. Dawano im lepszą paszę i kawałeczki opłatka. Wierzono bowiem, że w tę cudowną noc, o północy, mogą mówić ludzkim językiem, rozmawiać o ludziach, a nawet przepowiedzieć przyszłość. Dbano więc o nie, by przepowiednie te były pomyślne. 

24 grudnia unikano kłótni i nieporozumień, a zamiast tego starano się każdego obdarzać dobrym słowem i uśmiechem. Nie należało jednak niczego pożyczać, by dostatek nie opuścił domu. 

W wigilijny poranek trzeba było wcześnie wstać i obmyć się zimną wodą, co miało gwarantować zdrowie przez cały kolejny rok. Jednak tak wczesne wstawanie związane było również z wieloma obowiązkami związanymi z tym dniem. Kończono porządki, dekorowano dom, przygotowywano świąteczne potrawy oraz szykowano wigilijny stół. 

Zgodnie ze staropolskim obyczajem ozdobami były często snopy siana i słoma, mające zapewnić dobry urodzaj. Na stole również układano siano i dopiero wtedy nakrywano go obrusem. Ściany ozdabiano słomianymi krzyżami, gwiazdami, a także pęczkami słomy nazywanymi dziadami. Symbolizowały one narodzenie Jezusa w stajence. Nad wigilijnym stołem wieszano podłaźniczkę, a z czasem w domach pojawiły się przystrojone choinki. 

Zgodnie z tradycją, wigilijną postną wieczerzę rozpoczyna się wraz z pojawieniem się pierwszej gwiazdki. Jest to pamiątka gwiazdy betlejemskiej, która zapłonęła na niebie w noc narodzin Jezusa jako wskazówka dla Trzech Króli. W całej Polsce świętowanie Wigilii rozpoczyna się od łamania opłatkiem. Ten zwyczaj pojawił się w XVIII wieku wśród polskiej szlachty, ale bardzo szybko rozprzestrzenił się na wszystkie stany. Opłatek zapewnia pomyślność, rodzinne szczęście i bożą opiekę. Dawniej wierzono, że opłatkiem można podzielić się również z duszami bliskich zmarłych. W niektórych domach do dziś zachował się zwyczaj nie tylko pozostawiania pustego miejsca przy stole, ale również składania na pustym talerzu kawałków opłatka przez wszystkich obecnych na wieczerzy.